Chùa Thắng Quang (Tổ đình Sắc Tứ Thắng Quang, hay chùa Cây Xay, chùa Cây Xây, chùa Cây Say) thuộc thôn Hy Tường, xã Hoài Sơn, thị xã Hoài Nhơn, được xem là một thắng cảnh và là ngôi chùa linh thiêng của vùng Bắc Bình Định xưa kia.

Theo tài liệu “Những ngôi chùa nổi tiếng ở Hoài Nhơn” của nhà nghiên cứu Lộc Xuyên Đặng Quý Địch, thì tiền thân chùa Thắng Quang là một thảo am được “triệu kiến” vào năm Nhâm Thân (1692) nhưng mãi đến năm Đinh Dậu (1717), dưới thời chúa Nguyễn Phúc Chu, ngài Minh Giác Kì Phương (hòa thượng Minh Giác), đời Pháp thứ 34 Lâm tế chánh tông, mới khai sơn là Thắng Quang Tự.

Kể từ hòa thượng Minh Giác trụ trì đến nay, chùa Thắng Quang đã trải qua 14 đời trụ trì. Trong đó, vị trụ trì có công trùng kiến là hòa thượng Bảo Tạng (1822 – 1842), trụ trì có công quảng tác Phật sự là hòa thượng Hoằng Hóa (1876 – 1913), và trụ trì có công trùng tu là hòa thượng Khánh Quý (1923 – 1943).

Chùa Thắng Quang tọa lạc trên một ngọn đồi ở lưng chừng núi Cây Xay. Thuở xưa, có mấy nhà phong thủy đến viếng chùa, đều cho rằng đất chùa có thế quý “long bàn” (tức “rồng cuộn khúc”): mình rồng nằm trong dãy Thạch Tân, đầu rồng ngẩng lên hướng Nam đó là núi Cây Xay, chót lưỡi rồng là hồ Long Thiệt ngày xưa (bây giờ là sân hạ), giữa lưỡi rồng là nơi mà chùa Thắng Quang đang tọa lạc, đỉnh đầu rồng là ngọn đồi sau chùa (nơi mà trong chiến tranh quân đội Mỹ đã từng đóng đồn).

Chùa Thắng Quang tổng diện tích 17.045 m², đã được cấp GCNQSDĐ. Trong đó, diện tích xây dựng công trình tôn giáo: 671 m² (Nhà Chánh điện 231 m², Nhà Tăng 190 m², Nhà Tổ 250 m²), công trình khác 1.750 m² (nhà ăn 250 m², bồn hoa, cây cảnh, thang cấp... 1500 m²). Năm 2019, xây dựng mới nhà ăn 250m2.

Nếp chùa Thắng Quang cũ kỹ hiện ra đằng sau vườn cây cối xanh um

Bảng sơ lược thông tin Tổ đình Sắc Tứ Thắng Quang

Sân trước cổng chùa, chỗ này có lẽ xưa kia là hồ Long Thiệt

Bước lên những bậc thang in hằn dấu vết thời gian là nhà bái đường (hay còn gọi là tiền đường, nhà thiêu hương)

Tượng Phật Di Lặc ở trước chánh điện. Chánh điện ở đây được phân làm hai phần: thượng điện và hạ điện. Trong ảnh là hạ điện.

Bên cạnh công trình cũ kỹ, có thể nhận ra đã có những công trình xây mới hoặc được trùng tu trong chùa Thắng Quang.

Bên phải chánh điện chùa là một tháp chuông

Kề đó là tháp thờ và tượng Phật Quan Âm

Một tháp thờ còn khá mới

Trong chùa có trồng rất nhiều cây quăng – thứ trái cây tuổi thơ được lưu truyền lúc ăn thì đừng chép lưỡi, chứ không sẽ bị rách, rát lưỡi!

Tượng Phật Quan Âm cưỡi rồng

Chánh điện: phần hạ điện

Chánh điện phần hạ nhìn từ chánh điện phần thượng

Hai bên chánh điện, như thường thấy ở các ngôi chùa Bắc tông, là tượng hai vị Hộ Pháp. Một là ông “khuyến thiện” (tức khuyến khích làm điều thiện), và một ông chuyên trừng phạt kẻ ác, tục gọi là “ông thiện” và “ông ác”, là tượng ông ác với vẻ mặt dữ tợn được đặt ở bên phải chánh điện.

Tượng ông thiện với vẻ mặt hiền từ ở bên trái chánh điện

Hạ điện

Chánh điện (thượng điện)

Xung quanh là khu vực nhà ở cho sư sãi, khu ăn uống, đón tiếp khách…

Một tháp thờ cổ kính

Tiểu cảnh hang Bạch Hổ…

Tượng Đức Phật trong vườn chùa

Kiến trúc của chùa Thắng Quang có nhiều nét độc đáo, những họa tiết rồng được chạm khắc tinh tế. Nhìn tổng thể, ngôi chùa nằm hài hòa với núi rừng nhưng vẫn toát lên sự uy nghiêm. Ngoài ra, một số công trình phụ như tượng Phật Quan Âm hay chuông đồng đều có cái hay riêng, giúp người đến viếng chùa, vãng cảnh có thêm khám phá thú vị và hơn hết là cảm thấy bình yên.

Từ trên chùa Thắng Quang nhìn xuống mọi thứ phía dưới trông thật bao la, muôn màu muôn vẻ, thấy bầu trời trên cao thăm thẳm, vời vợi. Đây là một lý do khác nữa để ngôi chùa này trở thành điểm đến thư giãn khó bỏ qua.